طی یک تحول مهم در حوزه فناوری وب، گوگل به‌صورت رسمی اعلام نمود که فرمت تصویری AVIF را به مجموعه سرویس‌های خود افزوده است. این اقدام را می‌توان گامی تعیین‌کننده در مسیر بهینه‌سازی تصاویر تحت وب دانست؛ موضوعی که برای توسعه‌دهندگان، متخصصان سئو و مدیران وب‌سایت‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. پیش از این، برخی پلتفرم‌ها مانند TutKit.com و چندین آژانس فعال در حوزه دیجیتال مارکتینگ، به‌صورت مستقل استفاده از این فرمت را آغاز کرده بودند. با ورود رسمی گوگل در این عرصه، فرمت AVIF اکنون به‌عنوان گزینه‌ای قدرتمند جهت کاهش زمان بارگذاری صفحات و ارتقاء سئوی تصویری مطرح شده است.
تصویر(۱)
فرمت AVIF چیست و چه جایگاهی در آینده وب دارد؟
فرمت AVIF که مخفف “AV1 Image File Format” است، یک استاندارد نوین برای تصویر محسوب می‌شود که جهت فشرده‌سازی پیشرفته تصاویر بدون افت محسوس کیفیت طراحی شده است. این فرمت، بر مبنای کدک AV1 توسعه یافته؛ همان کدکی که پیش‌تر توسط AOMedia با هدف کاهش حجم ویدئوها معرفی شده بود. اکنون همین فناوری در قالب AVIF برای تصاویر ثابت نیز به کار می رود.
یکی از ویژگی‌های مهم فرمت AVIF، به کار بردن الگوریتم‌های فشرده‌سازی سطح بالا است؛ به‌طوری‌که حجم فایل‌های تصویری کاهش چشمگیری خواهد داشت و در عین حال کیفیت بصری تصویر نیز حفظ می‌شود. ارزیابی‌های انجام‌شده نشان می‌دهند این فرمت در مقایسه با گزینه‌هایی مانند JPEG، PNG و حتی WebP، عملکرد به‌مراتب بهتری ارائه می‌دهد. استفاده از AVIF نه‌تنها موجب بهینه‌سازی سرعت بارگذاری صفحات می‌شود بلکه در ابزارهایی مانند Google PageSpeed نیز تأثیر مثبت می‌گذارد و نقش مؤثری در افزایش امتیاز سئو ایفا می‌کند.
این فرمت، به‌دلیل پشتیبانی گسترده از قابلیت‌هایی که پیش‌تر در فرمت‌های مختلف وجود داشت، توجه طراحان رابط کاربری، توسعه‌دهندگان وب و متخصصان سئو را به خود جلب کرده است.
در میان ویژگی‌های مهم AVIF، می‌توان به پشتیبانی از تصاویر شفاف همانند PNG، نمایش انیمیشن مشابه GIF و امکان ذخیره چند فریم درون یک فایل مانند WebP، اشاره کرد؛ ترکیب قابلیت‌هایی که تا پیش از این تحت فرمت های مختلف در دسترس بودند. افزون بر این، پشتیبانی از “محدوده دینامیکی بالا” (HDR) یکی دیگر از نقاط قوت این فرمت است؛ این ویژگی‌ها، نمایش تصاویری با دقت رنگ فوق‌العاده، کنتراست بالا و جلوه‌ای حرفه‌ای را ممکن می‌سازند؛ آنچه که در طراحی صفحات فرود، رابط‌های گرافیکی تعاملی و پروژه‌های بصری مدرن اهمیت کلیدی دارد.
در عمل، AVIF توسط ترکیب مزایای فنی فرمت‌هایی نظیر JPEG، PNG، GIF و WebP، راهکاری سبک‌تر، سریع‌تر و با کیفیت بالاتر را پیش روی وب‌سایت‌ها قرار می‌دهد. برخلاف بسیاری از فرمت‌های فشرده‌سازی که کاهش حجم به قیمت افت کیفیت تمام می‌شود، فرمت AVIF توازنی مطلوب میان حجم فایل و وضوح تصویر ایجاد می‌کند؛ توازنی که می‌تواند تجربه کاربری را به شکل معناداری ارتقا دهد.
روند پذیرش فرمت AVIF؛ کند اما در حال شتاب گرفتن
تصویر(۲)
فرمت تصویری AVIF نخستین‌بار در سال ۲۰۱۹ معرفی شد و از همان ابتدا، به‌عنوان راهکاری نوین در بهینه‌سازی بصری وب‌سایت‌ها مورد توجه قرار گرفت. هرچند روند پذیرش آن به‌سرعت پیش نرفت اما به‌تدریج توسعه‌دهندگان وب، طراحان رابط کاربری و پلتفرم‌های مدیریت محتوا، قابلیت‌های منحصربه‌فرد این فرمت را درک کردند.
در یکی از رویدادهای تخصصی سئو که نوامبر ۲۰۲۳ برگزار شد، موضوع AVIF به یکی از محورهای اصلی بحث تبدیل گردید. نتایج نظرسنجی برگزار شده در همان نشست، نشان داد که آشنایی جامعه سئو با این فرمت هنوز فراگیر نشده است. یکی از موانع اصلی، عدم پشتیبانی رسمی در وردپرس بود؛ سیستمی که بیش از ۴۳ درصد بازار جهانی مدیریت محتوا را در اختیار دارد. این مشکل نهایتاً در مارس ۲۰۲۴ و همزمان با انتشار نسخه ۶.۵ وردپرس برطرف شد و از آن زمان، روند پذیرش AVIF شتاب بیشتری گرفته است.
آمارهای فعلی درباره استفاده از فرمت AVIF چه می‌گویند؟
بر اساس گزارش‌های آماری منتشرشده در وب‌سایت w3techs.com، میزان استفاده فعلی از فرمت AVIF در میان وب‌سایت‌ها همچنان کمتر از ۰.۲۵ درصد است. این در حالی است که فرمت WebP با سهمی در حدود ۱۳.۵ درصد، جایگاهی بسیار بالاتر در میان فرمت‌های مدرن تصویری دارد. این آمار نشان می‌دهد که با وجود مزایای فنی چشمگیر AVIF، هنوز مسیری طولانی برای پذیرش گسترده آن باقی مانده است.
ابزارهایی مانند PageSpeed Insights گوگل صراحتا توصیه می‌کنند که فرمت‌های قدیمی‌تری مانند JPG و PNG با گزینه‌های مدرن و کارآمدتر جایگزین شوند. با این حال، استفاده کم از AVIF نشان می دهد که این فرمت هنوز در میان توسعه‌دهندگان جایی ندارد. در مقابل، فرمت SVG که برای طراحی‌های برداری نظیر آیکون و لوگو کاربرد دارد، هم اکنون در بیش از ۵۷ درصد وب‌سایت‌ها مورد استفاده قرار گرفته است؛ آماری که بیانگر تغییر جهت قابل‌توجه وب به‌سوی ساختارهای سبک‌تر و منعطف‌تر برداری می باشد.
چرا وب‌سایت‌های پربازدید به فرمت AVIF روی آورده‌اند؟
تصویر(۳)
نمودارهای منتشرشده توسط وب‌سایت w3techs.com به نکته‌ای قابل‌تأمل اشاره دارند: اگرچه درصد وب‌سایت‌هایی که از فرمت AVIF استفاده می‌کنند همچنان پایین است اما این وب‌سایت‌ها عمدتاً جزء پلتفرم‌های پرترافیک اینترنت محسوب می‌شوند. این واقعیت نشان می‌دهد که مدیران این سایت‌ها نسبت به فناوری‌های نوین و راهکارهای پیشرفته بهینه‌سازی حساسیت بالایی دارند و ساختار فنی پروژه‌های خود را با دقت بیشتری هدایت می‌کنند.
هرچند استفاده از AVIF به‌تنهایی نمی‌تواند موجب ارتقاء رتبه در نتایج جستجوی گوگل شود اما در عمل، سایت‌هایی که این فرمت را پیاده‌سازی کرده‌اند، اغلب بهینه‌سازی‌های مهم دیگری را نیز اعمال نموده‌اند؛ اقداماتی که در مجموع به بهبود تجربه کاربری و در نتیجه ارتقا سئو منجر شده است. تمرکز بر بهینه‌سازی‌های واقعی به‌جای ترفندهای مقطعی سئو، نقشی کلیدی در عملکرد بلندمدت سایت ایفا می‌کند.
جهش قابل‌توجه در پذیرش فرمت AVIF
بررسی نمودار روند استفاده از AVIF در w3techs نشان می‌دهد که از ماه آوریل، نرخ پذیرش این فرمت رشد محسوسی داشته است؛ رشدی که همزمان با انتشار نسخه ۶.۵ وردپرس بود. این نسخه برای نخستین‌بار به‌صورت رسمی از فرمت AVIF پشتیبانی می‌کند و با توجه به تسلط وردپرس بر بازار سیستم‌های مدیریت محتوا، چنین بروزرسانی می‌تواند نقطه‌عطفی در پذیرش گسترده این استاندارد تصویر محسوب شود.
با این حال، انتظار می‌رود موج بعدی پذیرش انبوه، توسط گوگل انجام شود. اضافه شدن AVIF در نتایج جستجوی تصاویر گوگل، اکثر مدیران وب‌سایت‌ها را به سمت استفاده از این فرمت سوق می‌دهد؛ کاهش محسوس زمان بارگذاری صفحات و افزایش امتیازات سئو، از جمله نتایجی است که در این مسیر قابل انتظار خواهند بود.
سطح پشتیبانی مرورگرها از فرمت AVIF
در شرایط فعلی، بیشتر مرورگرهای مدرن مانند Google Chrome، Mozilla Firefox و Microsoft Edge پشتیبانی کامل از فرمت AVIF را ارائه می‌دهند. مرورگر Safari نیز به‌تدریج این قابلیت را در نسخه‌های جدید خود پیاده‌سازی کرده، هرچند در نسخه‌های قدیمی‌تر هنوز محدودیت‌هایی دیده می‌شود. طبق گزارش وب‌سایت caniuse.com، میزان پشتیبانی AVIF در میان مرورگرها از مرز ۹۳ درصد عبور کرده است؛ رقمی که نگرانی‌ها بابت ناسازگاری را تا حد زیادی برطرف می‌کند و مسیر را برای پیاده‌سازی این فرمت در مقیاس گسترده هموار می‌سازد.
مقایسه فرمت AVIF و WebP؛ کدام گزینه بهتر است؟
تصویر(۴)
فرمت WebP از سال ۲۰۱۰ وارد بازار شد و به‌مرور توانست جایگاه خود را در میان مرورگرها، سیستم‌عامل‌ها و نرم‌افزارهای گرافیکی تثبیت کند. با وجود این گستردگی، بررسی‌های فنی نشان داده‌اند که AVIF در زمینه فشرده‌سازی، عملکردی برتر نسبت به WebP، JPEG، PNG و حتی GIF ارائه می‌دهد. هدف اصلی از توسعه AVIF نیز جایگزینی فرمت‌های مختلف با یک استاندارد کارآمدتر بوده است.
برای مقایسه دقیق، آزمایشی روی یک تصویر با رزولوشن ۱۴۶۵ در ۸۱۶ انجام شد. نسخه اولیه این تصویر در قالب PNG حجمی معادل ۲.۲۶ مگابایت داشته است. پس از فشرده‌سازی با ابزار TinyJPG، حجم آن به ۶۷۳ کیلوبایت کاهش پیدا می‌کند. تبدیل همان تصویر به JPG با کیفیت ۵۵ درصد در نرم‌افزار فتوشاپ، حجم فایل را به ۳۳۵ کیلوبایت می‌رساند. در مرحله بعد، با استفاده از ابزار آنلاین Squoosh، تصویر به دو فرمت WebP و AVIF تبدیل می‌شود. نتیجه نهایی نشان می‌دهد که حجم نسخه WebP به ۱۸۸ کیلوبایت و نسخه AVIF تنها به ۱۳۰ کیلوبایت کاهش یافته است.
مقایسه فرمت AVIF و JPEG XL؛ رقابت برای آینده
فرمت JPEG XL به‌عنوان یکی از نامزدهای آینده برای استانداردسازی تصاویر معرفی شده اما هنوز از پشتیبانی گسترده‌ای برخوردار نیست. طبق آمار منتشرشده در caniuse.com، پشتیبانی مرورگرها از JPEG XL هم اکنون تنها حدود ۱۲.۸ درصد است و از میان مرورگرهای اصلی، تنها Safari به‌طور رسمی این فرمت را پشتیبانی می‌کند. بنابراین، مقایسه AVIF و JPEG XL در شرایط کنونی بیشتر جنبه تئوریک دارد. در آزمایش‌های انجام‌شده، JPEG XL توانسته همان تصویر نمونه را به حجمی برابر ۱۵۹ کیلوبایت برساند که همچنان بیشتر از حجم نهایی AVIF است.
پیاده‌سازی فرمت AVIF در وب‌سایت‌ها و توصیه‌های فنی
تصویر(۵)
ابزار PageSpeed Insights صراحتا فرمت‌های مدرن تصویر مانند WebP و AVIF را به‌عنوان گزینه‌های بهینه توصیه می‌کند. برای پیاده‌سازی اصولی فرمت AVIF در وب‌سایت، استفاده از برچسب <picture> همراه با عناصر <source> و <img> توصیه می‌شود. در این ساختار، مرورگر ابتدا تلاش می‌کند تصویر AVIF را بارگذاری نماید و در صورت عدم پشتیبانی، به WebP یا PNG بازمی‌گردد. برای پشتیبانی بهتر از مرورگرهای قدیمی، گنجاندن WebP به‌عنوان نسخه پشتیبان پیشنهاد می‌شود.
در پروژه‌های مبتنی بر CMS یا فریم ورک‌های سرورمحور، تبدیل تصاویر به AVIF، از سمت سرور انجام می‌شود. در زبان PHP، توابع imagecreatefromavif و imageavif از نسخه PHP 8.1 به بعد قابل استفاده بوده اند که امکان تبدیل خودکار تصاویر را فراهم می‌کنند.
استفاده فرمت AVIF در متادیتا و اسکیما
سوالی که همچنان بدون پاسخ قطعی باقی مانده این است که آیا گوگل فرمت AVIF را در متادیتا‌هایی مانند og:image، تصویر بندانگشتی متا و ساختار schema markup برای تگ image پشتیبانی می‌کند یا خیر. در حال حاضر، شواهد مشخصی برای پشتیبانی این فرمت، توسط گوگل دیده نمی‌شود اما با روند افزایشی پذیرش AVIF، انتظار می‌رود به‌زودی این مسئله نیز برطرف گردد.
جمع‌بندی: فرمت AVIF یک سرمایه‌گذاری هوشمند برای بهبود تجربه کاربری و سئو
در وب‌سایت‌هایی که حجم بالایی از تصاویر استفاده می‌شود، فرمت AVIF تاثیر محسوسی بر افزایش سرعت بارگذاری صفحات، کاهش مصرف داده کاربران و در نهایت بهبود سئوی تصاویر دارد. با توجه به پشتیبانی گسترده مرورگرها، الگوریتم‌های جستجوی گوگل و ابزارهای بهینه‌سازی وب، در حال حاضر بهترین زمان برای مهاجرت به AVIF است؛ تصمیمی که هم تجربه کاربران را بهبود می‌دهد و هم به عملکرد فنی سایت در نتایج جستجو کمک می‌کند.