در عصر دیجیتال، اینترنت به بخش جدایی ناپذیری از زندگی روزمره تبدیل شده است و کمک می کند تا به راحتی ارتباط برقرار نموده، خرید کنید و درآمد کسب نمایید. این مزایا، با خطرات امنیتی جدیدی نیز همراه خواهند بود و یکی از شایع ترین و خطرناک ترین تهدیدها، حملات فیشینگ است. به همین دلیل جلوگیری از فیشینگ یکی از مهم ترین دغدغه ها در دنیا است.
حملات فیشینگ نوعی جرم سایبری هستند که هدف آنها سرقت اطلاعات حساس مانند اطلاعات ورود به سیستم، جزئیات مالی و داده های شخصی از طریق فریب افراد و افشای ناخواسته اطلاعات توسط آنها می باشد. در ادامه مقاله، به بررسی اینکه حمله فیشینگ چیست و چگونه کار می کند، پرداخته شده است. همچنین انواع مختلف آن، ترندهای اخیر در حملات فیشینگ و اینکه چگونه می توان از خود مقابل این تهدیدات محافظت کرد، بررسی خواهد شد.
حمله فیشینگ چیست؟
حمله فیشینگ تلاشی مخرب از سوی مجرمان سایبری برای فریب افراد و وادار کردن آنها به ارائه اطلاعات حساس توسط ایمیل های جعلی، پیام ها یا وب سایت‌های فریبنده است. مهاجمان، خود را به عنوان نهادهای معتبر، مانند بانک ها، شبکه های اجتماعی یا سازمان های دولتی، جا می زنند تا اعتماد قربانیان را جلب کرده و از آسیب پذیری آنها برای منافع شخصی سوء استفاده کنند. آشنایی با روش های جلوگیری از فیشینگ و هشیار بودن دریافت کننده می تواند نقش بسزایی در شکست خوردن این حملات داشته باشد.
تصویر(۱)
نحوه عملکرد مرحله به مرحله در حملات فیشینگ
در ادامه نحوه اجرای یک حمله فیشینگ معمولی آورده شده است:
ایجاد طعمه: اولین مرحله در حمله فیشینگ، شامل ایجاد طعمه ای جذاب است، مانند درخواست فوری برای بروزرسانی اطلاعات حساب، یک پیشنهاد وسوسه انگیز یا هشداری درباره حسابی که به خطر افتاده است.
ارسال طعمه: طعمه از طریق روش های مختلفی مانند ایمیل، پیامک، پیام های شبکه های اجتماعی یا حتی تبلیغات مخرب ارسال می‌شود و در صورت عدم جلوگیری از فیشینگ در سیستم های دریافت کننده، این فرایند وارد مرحله بعد می گردد.
فریب دادن قربانی: پیام معمولاً شامل حس فوریت یا ترس است که گیرنده را مجبور می کند بدون بررسی اعتبار آن، فوراً اقدام نماید.
لینک به وب‌سایت های جعلی: ایمیل های فیشینگ اغلب شامل لینک هایی به وب سایت‌های جعلی هستند که بسیار شبیه به سایت های اصلی طراحی شده اند. این سایت های جعلی برای جمع آوری اطلاعات ورود به سیستم و اطلاعات شخصی قربانی ساخته شده اند.
جمع‌آوری اطلاعات: هنگامی که قربانی اطلاعات خود را وارد می کند، مجرمان سایبری آنها را دریافت کرده و برای سرقت هویت، کلاهبرداری مالی یا سایر مقاصد مخرب استفاده می کنند.
انواع فیشینگ
تصویر(۲)
چندین نوع مختلف از حملات فیشینگ وجود دارد که شناخت آن ها برای جلوگیری از حملات لازم است. برخی از انواع فیشینگ در زیر توضیح داده شده است:
- فیشینگ ایمیلی: یکی از رایج ترین انواع فیشینگ که در آن ایمیل های جعلی ارسال می شوند تا گیرندگان را فریب داده و آنها را به افشای اطلاعات حساس ترغیب کنند.
- فیشینگ هدفمند (Spear Phishing): حملات بسیار هدفمند که افراد یا سازمان های خاصی را هدف قرار می دهند و اغلب از اطلاعات شخصی برای قانع کننده تر شدن، استفاده می‌نمایند.
- حملات نهنگ (Whaling Attacks): مشابه فیشینگ هدفمند می باشد اما تمرکز آن روی افراد مهم یا مدیران اجرایی درون یک سازمان است.
- فیشینگ کلون (Clone Phishing): مهاجمان یک نسخه کپی از ایمیلی معتبر را ایجاد کرده و آن را با محتوای مخرب یا لینک های آلوده تغییر می دهند.
- فارمینگ (Pharming): کاربران را حتی در صورت وارد کردن آدرس صحیح، به وب سایت‌های جعلی هدایت می کند.
تفاوت حملات فیشینگ هدفمند با حملات فیشینگ استاندارد
حملات فیشینگ استاندارد، دامنه وسیعی را پوشش داده و ایمیل ها یا پیام های جعلی را به صورت انبوه ارسال می کنند تا تعداد بیشتری از قربانیان را فریب دهند. این حملات از محتوای عمومی و وب سایت‌های جعلی استفاده می کنند تا گیرندگان را به افشای اطلاعات شخصی ترغیب نمایند.
در مقابل، حملات فیشینگ هدفمند (Spear Phishing) بسیار شخصی سازی شده و هدفمند هستند. مجرمان سایبری جزئیات خاصی درباره قربانیان خود جمع آوری کرده و پیام هایی قانع‌کننده ایجاد می نمایند که به نظر می رسد از سوی منابع معتبری مانند همکاران یا شرکای تجاری ارسال شده اند. این روش احتمال موفقیت را افزایش می دهد، زیرا قربانیان بیشتر به صحت پیام اعتماد می کنند و در نتیجه، اطلاعات حساس خود را فاش کرده یا بدافزار نصب می نمایند. همچنین جلوگیری از فیشینگ هدفمند دشوار تر از حملات استاندارد می باشد.
آمار حملات فیشینگ در سال ۲۰۲۳
بر اساس آماری حیرت‌انگیز از IT Governance، روزانه حدود ۳.۴ میلیارد ایمیل مخرب، عمدتاً به شکل حملات فیشینگ، برای کاربران ارسال می شود که این نوع حمله را به رایج ترین شکل جرم سایبری تبدیل کرده است. هدف این حملات، به دام انداختن افراد ناآگاه برای افشای اطلاعات ورود سیستم آنها می باشد و همین امر اهمیت آشنایی با نحوه جلوگیری از فیشینگ را مشخص می کند.
گزارش “هزینه افشای داده های IBM” نیز این مسئله را تأیید می کند و نشان می دهد که سرقت اطلاعات ورود به سیستم، عامل اصلی ۱۹% از تمامی حملات سایبری است.
زمانی که به امنیت شرکت ها نگاه می کنید، تهدید حتی جدی تر می شود. بر اساس گزارش Digital Guardian، حدود ۹۰% از نقض های امنیتی شرکت ها مستقیماً به حملات فیشینگ مرتبط هستند (IT Governance, 2023).
این حملات هزینه های سنگینی را به سازمان ها تحمیل می کنند. طبق برآورد Venari Security، هر اطلاعات شخصی که از طریق حمله فیشینگ سرقت شود، به طور میانگین ۱۸۱ دلار ضرر مالی دارد.
تصویر(۳)
در چشم انداز همواره رو به تغییر حملات فیشینگ، برخی صنایع بیشتر از سایرین مورد هدف قرار می گیرند. بر اساس داده های Statista که این موضوع را در یک اینفوگرافیک ارائه کرده است، بخش های آسیب پذیرتر در برابر حملات فیشینگ به شرح زیر هستند:
- بخش مالی (۲۳%): با توجه به اطلاعات حساس و ارزشمندی که این صنعت در اختیار دارد، تعجبی نخواهد داشت که بیشترین حملات فیشینگ متوجه این بخش باشد.
- نرم‌افزار به عنوان سرویس (SaaS) و وب‌میل (۱۷%): بسیاری از شرکت های SaaS مقادیر عظیم داده های مشتریان را نگهداری می کنند که آنها را به اهدافی وسوسه انگیز برای حملات فیشینگ تبدیل می کند.
- شبکه های اجتماعی (۱۱%): اطلاعات شخصی و تجاری گسترده ای که کاربران در این پلتفرم‌ها به اشتراک می گذارند، آنها را به زمینه ای پررونق برای فعالیت مجرمان سایبری تبدیل کرده است.
- حمل و نقل و لجستیک (۶%) و تجارت الکترونیک و خرده‌فروشی (۴%): این بخش ها به دلیل پردازش اطلاعات حساس تراکنشی، مورد هدف قرار می گیرند.
- بخش پرداخت (۴%): اطلاعات مالی و شخصی پردازش شده در این حوزه، هدفی جذاب برای مهاجمان سایبری محسوب می شود.
- مخابرات (۳%) و ارزهای دیجیتال (۲%): با رشد محبوبیت رمزارزها، احتمال افزایش حملات فیشینگ در این حوزه نیز بیشتر می شود.
بزرگ‌ترین تهدیدات امنیت سایبری برای سازمان‌ها در سال ۲۰۲۴
حملات فیشینگ نقشی محوری در بسیاری از بزرگ ترین تهدیدات امنیت سایبری امروزی دارند. بر اساس یک نظرسنجی در سال ۲۰۲۴ از مدیران ارشد امنیت اطلاعات (CISOs)، فیشینگ اغلب دروازه‌ای برای حملات بزرگ تر محسوب می شود و آشنایی با روش های جلوگیری از فیشینگ دارای اهمیت بالایی می باشد. مهم‌ترین تهدیدات این حمله عبارتند از:
- حملات باج‌افزاری (۴۱%): حمله ای که اغلب با یک ایمیل فیشینگ آغاز می شود. این ایمیل ها کاربران را فریب می دهند تا پیوست های مخرب را دانلود کرده یا روی لینک هایی کلیک کنند که باج افزار را فعال کرده و داده های حیاتی را رمزگذاری می کند.
- BEC یا کلاهبرداری ایمیل تجاری (۳۶%): این حملات از فیشینگ برای جعل هویت افراد قابل اعتماد استفاده می کنند و کارمندان را به انتقال پول یا افشای اطلاعات محرمانه ترغیب می نمایند.
- نفوذ به حساب های ابری (۳۴%): فیشینگ به طور گسترده برای سرقت اطلاعات ورود پلتفرم های ابری مانند Microsoft 365 و Google Workspace استفاده می شود و به مهاجمان دسترسی غیرمجاز داده های سازمانی را می دهد.
- حملات دیداس (۳۰%): فیشینگ می تواند برای توزیع لینک ها یا فایل های آلوده ای که حملات DDoS را تسهیل می کنند، به کار رود و موجب اختلالات شدید در خدمات سازمانی شود.
- اسمیشینگ و ویشینگ (۲۴%): این اشکال پیشرفته از فیشینگ، پیامک (Smishing) یا تماس صوتی (Vishing) را برای فریب قربانیان استفاده می کنند و تشخیص آنها دشوارتر است.
تصویر(۴)
این یافته ها نشان می دهند که فیشینگ فقط یک مشکل مستقل نیست بلکه تهدیدی اساسی است که خطر حملات سایبری گسترده تر و پیچیده تر را افزایش می‌دهد. با رفع نقاط ضعف امنیتی مرتبط با فیشینگ، سازمان ها می‌توانند سطح حفاظت سایبری خود را تقویت کرده و در برابر تهدیدات مرتبط مقاوم تر شوند.
تاثیرات حملات فیشینگ
عواقب قربانی شدن در یک حمله فیشینگ می‌تواند شدید و گسترده باشد:
- برای افراد: سرقت اطلاعات شخصی ممکن است موجب سرقت هویت، از دست دادن اموال و آسیب به شهرت فردی شود.
- برای سازمان‌ها: این حملات می‌توانند موجب افشای داده ها، کلاهبرداری مالی، اختلال در عملکرد و از دست رفتن اعتماد مشتریان شوند.
- حملات پیشرفته تر: فیشینگ می تواند بستری برای باج افزار، بد افزار و کلاهبرداری ایمیل تجاری (BEC) باشد. مهاجمان پس از دستیابی به اطلاعات ورود کاربران، می توانند حملاتی پیچیده تر و هدفمندتر را اجرا کنند.
- هزینه های غیرمستقیم: سازمان ها علاوه بر ضررهای مالی فوری، ممکن است با هزینه های پاسخگویی به حادثه، اقدامات اصلاحی و جریمه های قانونی نیز مواجه شوند. آسیب به شهرت برند نیز می تواند موجب از دست رفتن مشتریان و پیامدهای بلندمدت تجاری شود.
تصویر(۵)
روش‌های جلوگیری از فیشینگ
برای محافظت و جلوگیری از فیشینگ، اقدامات زیر را می توان انجام داد:
- نرم‌افزار ضد فیشینگ: اولین روش برای جلوگیری از فیشینگ، استفاده از نرم افزارهای ضد فیشینگ می باشد. این نرم افزارها می توانند محتوای فیشینگ را شناسایی کرده و به کاربران هشدار دهند.
- احراز هویت دو مرحله‌ای: (۲FA) یک لایه امنیتی اضافی ایجاد کرده و نیاز به دو نوع احراز هویت برای دسترسی را فراهم می کند.
- سرویس های نظارتی: این سرویس‌ها، اطلاعات شخصی شما را بررسی کرده و در صورت فعالیت های مشکوک، هشدار می دهند.
- رکوردهای امنیتی ایمیل (SPF, DMARC, DKIM, PTR): این روش های اعتبارسنجی، از جعل هویت ایمیل جلوگیری می کنند.
- بررسی rDNS: بررسی DNS معکوس می تواند اعتبار سرور ارسال کننده ایمیل را احراز کند.
- HTTPS و گواهی SSL: اطمینان حاصل کنید که وب سایت‌ها از پروتکل HTTPS و نماد قفل امنیتی برخوردار هستند. بسیاری از سایت های فیشینگ فاقد این ویژگی ها می باشند.
- آموزش و آگاهی : آموزش های منظم درباره شناسایی فیشینگ و رعایت موارد امنیتی در اینترنت، می تواند نقش مهمی برای جلوگیری از فیشینگ ایفا کند.
- بروزرسانی منظم نرم‌افزار: بروزرسانی سیستم ها و نرم افزارها باعث می شود تا مهاجمان نتوانند از آسیب پذیری ها سوء استفاده کنند.
نمونه‌های مشهور حملات فیشینگ
برخی از نمونه های معروف فیشینگ در لیست زیر آمده است:
۱. حمله به شرکت Target: در سال ۲۰۱۳، شرکت خرده فروشی Target قربانی یک حمله فیشینگ شد که خسارت های زیادی به بار آورد. این حمله با ارسال ایمیل فیشینگ برای یک تأمین کننده خدمات تهویه مطبوع که به شبکه Target دسترسی داشت، آغاز شد. مهاجمان پس از به دست آوردن دسترسی شبکه شرکت، اطلاعات حدود ۴۰ میلیون کارت اعتباری و داده های شخصی ۷۰ میلیون مشتری را سرقت کردند.
۲. حمله به Sony Pictures: در سال ۲۰۱۴، شرکت Sony Pictures Entertainment هدف یک حمله سایبری گسترده قرار گرفت. این حمله با ایمیل های فیشینگ آغاز شد که کارمندان سونی را فریب داده و اطلاعات ورود آنها را سرقت کرد. سپس مهاجمان بدافزاری را منتشر کردند که باعث از کار افتادن سیستم های کامپیوتری سونی شد و منجر به افشای اسناد داخلی حساس، ایمیل ها و فیلم های محرمانه گشت.
۳. حمله به فیس‌بوک و گوگل: در سال ۲۰۱۷، یک هکر لیتوانیایی توانست توسط حمله فیشینگ، حدود ۱۰۰ میلیون دلار از شرکت های فیس‌بوک و گوگل سرقت کند. او خود را به‌عنوان یک تأمین کننده قانونی جا زد و با ارسال فاکتورها و ایمیل های جعلی، کارمندان این شرکت ها را متقاعد کرد که مبلغ هنگفتی را به حساب وی منتقل کنند.
نتیجه‌گیری
جرایم سایبری و فیشینگ به‌طور مداوم در حال تحول هستند. بنابراین، آگاهی، نظارت و استفاده از ابزارهای امنیتی، برای مقابله با این تهدیدات و جلوگیری از فیشینگ بسیار اهمیت دارند. با درک نحوه عملکرد حمله فیشینگ، شناسایی تهدیدات جدید و اتخاذ اقدامات حفاظتی مناسب، افراد و سازمان ها می توانند سطح امنیت سایبری خود را بهبود بخشند و خطر حملات را کاهش دهند.