Ransomware یا باج‌افزار همچنان در صدر تهدیدات سایبری ۲۰۲۵ می باشد. به همین دلیل روش های مقابله با باج‌افزار بسیار مورد توجه سازمان ها قرار گرفته است. اما Ransomware چیست؟ این بدافزار با رمزگذاری فایل‌های حیاتی، سیستم‌ها را از دسترس خارج کرده و قربانی را در برابر درخواست‌های مالی مهاجمان قرار می‌دهد. گزارش جهانی CrowdStrike نشان می‌دهد که ۵۶ درصد از شرکت‌ها حداقل یکبار در معرض حمله باج‌افزاری قرار گرفته‌اند. از این میان، ۲۷ درصد به پرداخت مبالغ درخواستی تن داده‌اند که میانگین خسارت هر حمله حدود ۱.۱ میلیون دلار برآورد شده است.
افزایش سالانه حملات، باج‌افزار را به یکی از اولویت‌های حیاتی امنیت سایبری تبدیل کرده است. مهاجمان با بهره‌گیری از گونه‌های مختلف این بدافزار، فایل‌های حساس را رمزگذاری کرده و در قبال بازگردانی داده‌ها، مبالغ هنگفتی مطالبه می‌کنند. نمونه‌ای از این حملات، حمله گروه REvil به شرکت Acer بود که مبلغ پیشنهادی برای بازگشایی فایل‌ها به ۵۰ میلیون دلار رسید؛ رقمی بی‌سابقه که رکوردی تاریخی در این زمینه به‌شمار می‌رود.
تصویر(۱)
با در نظر گرفتن روند رو‌به‌رشد این حملات، درک سازوکار باج‌افزار و انجام اقدامات پیشگیرانه مؤثر برای محافظت از اطلاعات حیاتی و استمرار فعالیت سازمان‌ها، ضرورتی انکارناپذیر محسوب می شود.
باج‌افزار؛ تهدید اصلی امنیت سایبری در کسب‌وکارهای امروزی
حملات باج‌افزاری، فراگیرترین تهدید سایبری برای شرکت‌های کوچک و متوسط محسوب می‌شوند. طبق گزارشات سال ۲۰۲۰، بیش از ۶۰٪ ارائه‌دهندگان خدمات امنیتی مدیریت‌شده (MSP) اعلام کرده‌اند که مشتریان آنها به نوعی با آلودگی باج‌افزاری مواجه بوده‌اند. دلیل اصلی هدف قرار گرفتن این دسته از کسب‌وکارها، عدم وجود منابع کافی برای پیشگیری از حملات و اجرای راهکارهای امنیتی مناسب است.
علاوه بر آن، ضعف در پیاده‌سازی اصول امنیت سایبری، عدم آموزش لازم کارکنان و شیوع حملات فیشینگ، از مهم‌ترین دلایل وقوع این حملات به‌شمار می‌روند.
راهنمای مقابله با باج‌افزار در سال ۲۰۲۵
تصویر(۲)
باج‌افزار همچنان یکی از جدی‌ترین تهدیدات سایبری ۲۰۲۵ برای زیرساخت‌های سازمانی در سطح جهان محسوب می‌شود. این نوع بدافزار با رمزگذاری داده‌های حیاتی، عملکرد سامانه‌ها را مختل کرده و قربانی را در برابر درخواست‌های مالی غیرمنطقی مهاجمان قرار می‌دهد. طبق گزارش جامع شرکت CrowdStrike، حدود ۵۶ درصد از سازمان‌های بررسی‌شده حداقل یکبار هدف حمله باج‌افزاری قرار گرفته‌اند. در این بین، ۲۷ درصد ناچار به پرداخت باج شده‌اند؛ عددی که میانگین خسارت آن به حدود ۱.۱ میلیون دلار می‌رسد.
افزایش مداوم این نوع حملات، باج‌افزار را به یکی از اصلی‌ترین محورهای تمرکز در سیاست‌های امنیت سایبری تبدیل کرده است. مهاجمان با استفاده از انواع گوناگون این بدافزار، اقدام به رمزگذاری اطلاعات حساس کرده و در ازای بازیابی آنها، مبالغ کلانی مطالبه می‌کنند و همین امر اهمیت روش‌های مقابله با باج‌افزار را نشان می‌طدهد.
هزینه واقعی حملات باج‌افزاری بسیار فراتر از مبلغ پرداختی است
با وجود توصیه مکرر کارشناسان امنیتی برای امتناع از پرداخت باج، اکثر سازمان‌ها در مقابل تهدید افشای اطلاعات در دارک‌وب یا نیاز فوری به بازگرداندن فایل‌های رمزگذاری‌شده، ناگزیر خواسته مهاجمان را می پذیرند. در چنین شرایطی، تمرکز بر بازیابی فوری داده‌ها اغلب باعث نادیده‌گرفتن پیامدهای پنهان‌تر و پرهزینه‌تر این حملات باج‌افزار می‌شود به همین دلیل مقابله با باج‌افزارها اهمیت ویژه‌ای دارد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که خسارات ناشی از حملات باج‌افزاری، در اغلب موارد چندین برابر مبلغ پرداختی است. قطع دسترسی به داده‌های حیاتی، توقف عملیات کلیدی سازمان و کاهش اعتماد مشتریان، تنها بخشی از آثار جانبی چنین حملاتی محسوب می‌شوند. این عوامل در مجموع به کاهش محسوس فرصت‌های تجاری و افت درآمد منتهی خواهند شد. گزارش‌های معتبر حاکی از آن است که هزینه‌های غیرمستقیم ناشی از یک حمله می‌تواند تا پنجاه برابر مبلغ باج پرداخت‌شده، افزایش یابد.
افزایش حملات باج‌افزاری به ارائه‌دهندگان خدمات مدیریت‌شده (MSP)
ارائه‌دهندگان خدمات مدیریت‌شده (MSP) به‌عنوان ستون امنیتی بسیاری از سازمان‌ها، نقشی حیاتی در مقابله با باج‌افزار ها و سایر تهدیدات سایبری ایفا می‌کنند. این شرکت‌ها خود نیز هدف مستقیم حملات پیچیده باج‌افزاری قرار گرفته‌اند. مهاجمان با توسعه نسخه‌های پیشرفته‌تر بدافزارها، شناسایی تهدیدات را برای تیم‌های دفاعی دشوار کرده‌اند؛ موضوعی که خطر نفوذ به زیرساخت‌های MSP ها را افزایش داده است.
آمارها نشان می‌دهد که دست‌کم ۹۵ درصد از این شرکت‌ها در معرض حملاتی با ریسک بالا قرار دارند. در واکنش به این وضعیت، بسیاری از MSP ها همکاری گسترده‌تری را با شرکت‌های امنیتی متخصص آغاز کرده‌اند تا قدرت خود را در پیشگیری، شناسایی و مقابله با باج‌افزارها ارتقاء دهند. این همکاری‌ها به‌ویژه در بخش تحلیل رفتار تهدیدات و تقویت لایه‌های دفاعی مبتنی‌بر فناوری‌های نوین، اهمیت پیدا کرده‌اند.
همه‌گیری کووید-۱۹ خطر حملات باج‌افزاری را تشدید کرد
تصویر(۳)
بررسی‌های جدید نشان می‌دهد که ۷۱ درصد از متخصصان امنیت سایبری، نسبت به تاثیرات همه‌گیری ویروس کرونا در افزایش حملات باج‌افزاری ابراز نگرانی کرده‌اند. تغییر روال های کاری و گسترش دورکاری، سطح نفوذ‌پذیری سازمان‌ها را به‌طور محسوسی افزایش داده است زیرا بسیاری از کارمندان به ابزارهایی متکی هستند که فاقد زیرساخت‌های امنیتی قوی برای مقابله با این تهدیدات می باشند.
در همین بازه زمانی، حملات فیشینگ نیز با رشد بی‌سابقه‌ای همراه بوده‌اند. مهاجمان توسط تکنیک‌های مهندسی اجتماعی، ایمیل‌های جعلی را به‌عنوان اصلی‌ترین روش توزیع باج‌افزار استفاده کرده اند؛ شیوه‌ای که با هدف فریب کاربران و اجرای بدافزار در محیط‌های سازمانی طراحی شده است.
هیچ راهکار واحدی برای مقابله با باج‌افزار کافی نیست
افزایش ۱۳۱۸ درصدی حملات باج‌افزاری در سال ۲۰۲۱ اهمیت راهبردهای پیشگیرانه را بیش از هر زمان دیگری برجسته کرده است. تحلیل‌گران گارتنر بر این باور هستند که صرفا تکیه بر یک راهکار امنیتی جهت مقابله با باج‌افزار نمی‌تواند پاسخی مؤثر به تهدیدات پیچیده این حوزه باشد. در اکثر موارد، مهاجمان باج‌افزار را تنها برای یکی از مراحل زنجیره‌ای اقدامات خرابکارانه، به‌کار می‌گیرند؛ زنجیره‌ای که با هدف نفوذ به منابع حیاتی، نسخه‌های پشتیبان، شبکه‌های داخلی و پایگاه داده های محرمانه، طراحی می‌گردد.
در چنین شرایطی، پیاده‌سازی یک معماری امنیتی چندلایه (Defense in Depth) به‌عنوان رویکردی ضروری برای کاهش سطح آسیب‌پذیری سازمان‌ها و مقابله با باج‌افزارها شناخته می‌شود. این چارچوب با تلفیق ابزارها، فرآیندها و سیاست‌های متنوع، شانس موفقیت مهاجمان را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد.
مروری بر مهم‌ترین حملات باج‌افزاری اخیر
نتایج نظرسنجی انجام‌شده میان بیش از ۳۵۰۰ مدیر فعال در صنعت فناوری، به‌روشنی نگرانی کارشناسان امنیت سایبری را تأیید می‌کند؛ باج‌افزار به‌سرعت در حال گسترش بوده و کنترل آن دشوارتر از گذشته شده است.
این جهش کم‌سابقه منجر به آن شد که شرکت‌های کوچک، کسب‌وکارهای متوسط و حتی نام‌های بزرگ نیز در معرض خطر قرار گیرند و برخی به‌عنوان قربانی ثبت شوند. در ادامه این مطلب، پنج نمونه از بزرگ‌ترین حملات باج‌افزاری سال ۲۰۲۱ معرفی خواهند شد؛ مواردی که ضرورت شناسایی زودهنگام تهدیدات و واکنش سریع به آنها را برجسته نموده اند :
۱. حمله به شرکت CNA Financial
تصویر(۴)
در مارس ۲۰۲۱، شرکت بیمه CNA Financial به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین ارائه‌دهندگان خدمات بیمه ایالات متحده، هدف حمله‌ای پیچیده قرار گرفت که نهایتا به پرداخت ۴۰ میلیون دلار برای دریافت کلید رمزگشایی منجر شد؛ رقمی که جزء بالاترین مبالغ پرداخت‌شده در تاریخ باج‌افزارها می باشد.
بر اساس گزارش‌های منابع امنیتی، این عملیات توسط گروه سایبری Evil Corp مستقر در روسیه و با بهره‌گیری از باج‌افزار Phoenix Locker اجرا شده است. هرچند شرکت CNA هیچ‌گاه به‌طور رسمی میزان باج پرداختی را تایید نکرد اما منابع نزدیک به پرونده از توافقی با مبلغ ۴۰ میلیون دلار پرده برداشتند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که مهاجمان با سوءاستفاده از بروزرسانی آلوده مرورگر که توسط یکی از وب‌سایت‌های معتبر منتشر شده بود، موفق به تزریق بدافزار شدند. در مراحل بعدی، با بهره‌گیری از آسیب‌پذیری‌های شناخته‌نشده و اجرای حملات مهندسی اجتماعی، دسترسی گسترده‌ای به زیرساخت شبکه شرکت پیدا کردند و کنترل بخش‌های حیاتی سیستم را در اختیار گرفتند.
۲. حمله به شرکت Colonial Pipeline
تصویر(۵)
شرکت Colonial Pipeline به‌عنوان بزرگ‌ترین اپراتور انتقال سوخت ایالات متحده، در سال ۲۰۲۱ با یکی از گسترده‌ترین و پرهزینه‌ترین حملات باج‌افزاری مواجه شد؛ حمله‌ای که به‌طور مستقیم بازار سوخت این کشور را تحت تأثیر قرار داد. بررسی‌های امنیتی نشان داد عامل اصلی نفوذ، تنها یک رمز عبور افشا‌شده در فضای دارک وب بوده است.
چارلز کارماکال، معاون ارشد شرکت امنیتی Mandiant، اعلام کرده که مهاجمان از طریق یک حساب کاربری مرتبط، وارد شبکه داخلی شده‌اند. این حساب برای دسترسی راه‌دور کارمندان تعریف شده بود اما فاقد احراز هویت دومرحله‌ای (۲FA) بوده است؛ ضعفی آشکار در زیرساخت امنیتی که می‌توانست به‌سادگی پیشگیری شود.
گروه مهاجم که وابسته به شبکه‌های مجرمانه بود، تهدید به انتشار حدود ۱۰۰ گیگابایت اطلاعات حساس کرد و نهایتا با دریافت مبلغی معادل ۴.۴ میلیون دلار، سیستم را در اختیار شرکت قرار داد.
۳. حمله باج‌افزاری به Brenntag
تصویر(۶)
شرکت Brenntag، یکی از بزرگ‌ترین توزیع‌کنندگان مواد شیمیایی، در سال ۲۰۲۱ هدف حمله‌ای سازمان‌یافته از سوی گروه باج‌افزاری DarkSide قرار گرفت. مهاجمان پس از رمزگذاری کامل سامانه‌ها و دستگاه‌های متصل به شبکه، حدود ۱۵۰ گیگابایت داده‌های حساس شرکت را نیز سرقت کردند. در نهایت، Brenntag برای بازگشت دسترسی به اطلاعات رمزگذاری‌شده و دریافت ابزار رمزگشایی، مبلغی معادل ۴.۴ میلیون دلار به مهاجمان پرداخت کرد.
گروه DarkSide از جمله نمونه‌های فعال در مدل «باج‌افزار به‌عنوان سرویس» (Ransomware as a Service – RaaS) محسوب می‌شود؛ ساختاری که در آن توسعه‌دهندگان بدافزار، ابزارهای نفوذ را به سایر عاملان حمله اجاره می‌دهند و در قبال مبالغ باج دریافتی، سهم مشخصی برداشت می‌کنند.
تحقیقات حاکی از آن است که مهاجمان توسط خرید اطلاعات کاربری فاش‌شده از یک “واسط دسترسی اولیه” (Initial Access Broker)، به شبکه داخلی شرکت وارد شده‌اند. نکته جالب آن است که پس از دریافت مبلغ توافق‌شده، مهاجمان به Brenntag توصیه کردند برای کاهش ریسک حملات آینده، استفاده از آنتی‌ویروس‌های پیشرفته و فعال‌سازی احراز هویت دومرحله‌ای را در دستور کار قرار دهد.
۴. حمله باج‌افزاری به Kaseya
تصویر(۷)
در جولای ۲۰۲۱، شرکت Kaseya که به‌عنوان یکی از تأمین‌کنندگان اصلی ابزارهای نرم‌افزاری ایالات متحده شناخته می‌شود، هدف حمله‌ای گسترده از سوی گروه سایبری REvil قرار گرفت. این حمله نه‌تنها زیرساخت داخلی Kaseya را مختل کرد بلکه دست‌کم ۲۰۰۰ کسب‌وکار در نقاط مختلف جهان را نیز با اختلال مواجه ساخت زیرا Kaseya خدمات فناوری اطلاعات را به مجموعه‌های بزرگ و شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات مدیریت‌شده (MSP) ارائه می‌دهد.
بررسی‌ها نشان داد که مهاجمان با بهره‌برداری از یک آسیب‌پذیری امنیتی در نرم‌افزار VSA متعلق به Kaseya، مسیر نفوذ را هموار کرده‌اند. VSA به‌عنوان ابزاری یکپارچه برای مدیریت و نظارت از راه دور بر نقاط پایانی شبکه‌ها طراحی شده و نقشی کلیدی در عملیات فناوری اطلاعات ایفا می‌کند. طی این حمله، مهاجمان از طریق نقص موجود در سازوکار احراز هویت نسخه تحت‌وب VSA، موانع امنیتی را دور زده و به سشن‌های احراز هویت‌شده دسترسی پیدا کردند.
در مرحله بعد، با اجرای دستورات SQL Injection، بار مخرب را روی سیستم‌های هدف اعمال کرده و حمله را آغاز کردند. این عملیات به‌عنوان نمونه‌ای کلاسیک از حملات زنجیره تأمین شناخته می‌شود. طبق گزارش منتشر شده توسط FBI، این حمله دست‌کم ۳۰ شرکت MSP را به‌طور مستقیم درگیر کرده است.
در حالی که مهاجمان مبلغی معادل ۷۰ میلیون دلار باج درخواست کرده بودند، شرکت Kaseya با رد این درخواست، همکاری فشرده‌ای را با نهادهای امنیتی آغاز کرد تا فرایند بازیابی و مقابله با تهدید به‌سرعت پیگیری شود.
پیامدهای مختلف حملات Ransomware چیست؟
در ادامه، ابعاد مختلف تاثیر حملات باج‌افزاری بر سازمان‌ها، مورد بررسی قرار می‌گیرد.
اختلال در دسترسی به سیستم و داده‌ها
اولین و ملموس‌ترین پیامد حملات باج‌افزاری، رمزگذاری گسترده داده‌ها، سامانه‌ها و زیرساخت‌های حیاتی فناوری اطلاعات است. این اختلال ناگهانی موجب توقف کامل یا جزئی عملیات های حیاتی سازمان می‌شود و در محیط‌هایی که وابستگی به داده نقش محوری دارد، حتی یک وقفه کوتاه نیز می‌تواند عملکرد کل مجموعه را مختل کند. در شرایطی که تحقق اهداف روزانه به تبادل مستمر اطلاعات وابسته است، چنین توقفی با کاهش بهره‌وری، افت عملکرد و پیامدهای عملیاتی قابل‌توجه همراه خواهد بود.
خسارات مالی سنگین
قطع دسترسی به سامانه‌ها، علاوه‌بر ایجاد اختلال در فرآیندهای کاری، فرصت‌های تجاری را نیز شدیدا تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. مهاجمان با مطالبه مبالغ سنگین برای رمزگشایی اطلاعات، موجب فروپاشی شرکت‌های نوپا و سازمان‌هایی با منابع محدود می شوند. حتی در حالتی که پرداخت انجام نمی‌شود، بازگرداندن اطلاعات و ترمیم زیرساخت‌های آسیب‌دیده نیازمند هزینه‌های قابل‌توجه و استفاده از تیم‌های متخصص است. همچنین با اثبات وجود ضعف در الزامات امنیتی یا سهل‌انگاری در حفاظت از داده‌ها، احتمال مواجهه با پیامدهای قانونی و جریمه‌های مالی نیز افزایش خواهد یافت.
خدشه به اعتبار برند
تصویر(۸)
یکی از جدی‌ترین پیامدهای حملات باج‌افزاری، کاهش اعتماد عمومی نسبت به سازمان قربانی است. مشتریان، سرمایه‌گذاران و شرکای تجاری، در مواجهه با افشای اطلاعات یا اختلال در خدمات، نسبت به قابلیت اطمینان برند دچار تردید می‌شوند. در بسیاری از موارد، حتی با پرداخت باج، مهاجمان اطلاعات سرقت‌شده را در فضای دارک‌وب منتشر یا به سایر مجرمان سایبری واگذار می‌کنند. این اطلاعات می‌تواند زمینه‌ساز حملات آینده توسط گروه‌های مختلف شود؛ روندی که نه‌تنها اعتماد عمومی را تضعیف می‌کند بلکه روابط تجاری بلندمدت را نیز در معرض خطر قرار می‌دهد.
افزایش احتمال حملات مجدد
نخستین نفوذ موفق به زیرساخت‌های سازمان، زمینه‌ساز تکرار حملات توسط همان گروه یا سایر مهاجمان می‌شود و جلوگیری از باج‌افزار را سخت می‌نماید. شناخت به‌دست‌آمده از ساختار داخلی، نقاط ضعف و الگوهای رفتاری کاربران، مسیر اجرای مجدد حملات را برای مهاجمان هموارتر می‌سازد. در اکثر موارد، هزینه راه‌اندازی مجدد حمله به‌مراتب کمتر از حمله اولیه خواهد بود. آمارها نشان می دهند، بیش از ۶۰ درصد سازمان‌هایی که یکبار قربانی باج‌افزار شده‌اند، طی شش ماه آینده مشکلاتی اساسی در تداوم فعالیت داشته اند و گاها حتی مجبور به توقف کامل عملیات های خود شده‌اند.
راهکارهای مقابله با باج‌افزار
برخی از راهکارهایی که می توانید برای مقابله با باج‌افزاری انجام دهید، در ادامه ذکر شده اند.
۱. بروزرسانی مداوم نرم‌افزارها و سیستم‌ها
آسیب‌پذیری‌های روز صفر (Zero-Day) یکی از اصلی‌ترین مسیرهای نفوذ برای باج‌افزارها محسوب می‌شوند؛ نقص‌هایی که پیش از ارائه پچ امنیتی توسط سازندگان، مورد بهره‌برداری مهاجمان قرار می‌گیرند. پس از انتشار بروزرسانی‌ها، نصب فوری آنها نقشی کلیدی در انسداد راه‌های نفوذ ایفا می‌کند. بروزرسانی منظم نرم‌افزارها، سیستم‌عامل و firmware (نرم افزار واسط بین سخت‌افزار و سیستم‌عامل)، نخستین سد دفاعی در برابر آپلود بدافزار روی سیستم‌ها به‌شمار می‌رود و این کار جهت مقابله با باج‌افزارها ضروری است.
پچ‌های امنیتی با رفع حفره‌های شناخته‌شده، سطح ایمنی زیرساخت را به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهند. توصیه می‌شود تنظیمات سیستم‌ها به‌گونه‌ای باشد که نصب آپدیت‌ها خودکار انجام گیرد. علاوه‌بر این، استفاده از سامانه‌های مدیریت مرکزی بروزرسانی (Patch Management Systems) امکان کنترل، زمان‌بندی و پایش فرآیند آپدیت را توسط یک داشبورد واحد برای تمامی دستگاه‌ها فراهم می‌سازد.
۲. ارتقاء سطح آگاهی و آموزش مستمر کارکنان
فیشینگ ایمیلی همچنان یکی از رایج‌ترین و مؤثرترین روش‌های توزیع باج‌افزار محسوب می‌شود. بیشتر این حملات از طریق فایل‌های ضمیمه آلوده یا لینک‌های مخرب در قالب پیام‌های جعلی انجام می‌گیرد. دلیل اصلی موفقیت این حملات، فقدان آموزش کافی و ضعف آگاهی امنیتی در میان کارکنان است.
برگزاری دوره‌های آموزشی مستمر و پیاده‌سازی برنامه‌های هدفمند جهت آگاهی‌بخشی، موجب توانمندسازی کارکنان در شناسایی پیام‌های مشکوک و جلوگیری از تعامل با محتوای مخرب می‌شود. این آموزش‌ها باید شامل نکاتی درباره پرهیز از باز کردن پیوست‌های ناشناس، عدم کلیک روی لینک‌های مشکوک، اجتناب از نصب نرم‌افزارهای غیرمجاز و رعایت اصول امنیتی دیجیتال باشد. اجرای چنین برنامه‌هایی نه‌تنها سطح دانش امنیتی کاربران را ارتقاء می‌دهد بلکه احتمال مقابله با باج‌افزار را افزایش می‌دهد.
۳. پرهیز از اتصال فلش‌مموری‌های ناشناس
یکی از روش‌های مرسوم برای انتشار باج‌افزار، حافظه‌های USB آلوده است. در برخی سناریوها، مهاجمان با هدف فریب، این فلش‌مموری‌ها را عمداً در مکان‌هایی مانند راهروها، پارکینگ‌ها یا فضاهای عمومی سازمانی رها می‌کنند. افراد ناآگاه یا کنجکاو ممکن است این ابزارها را به سیستم متصل نمایند؛ اقدامی که بلافاصله موجب اجرای خودکار بدافزار و آغاز نفوذ به شبکه داخلی می‌شود.
در بسیاری از پرونده‌های حملات گسترده، اتصال چنین حافظه‌هایی عامل اصلی ورود باج‌افزار به زیرساخت سازمانی گزارش شده است. برای پیشگیری و مقابله با باج‌افزارها، هیچ حافظه جانبی بدون تأیید منبع و بررسی امنیتی، نباید به سیستم متصل شود. برخی نرم‌افزارهای امنیتی نیز قابلیت انسداد خودکار درگاه‌های USB ناشناس یا مدیریت‌شده را ارائه می‌دهند که با پیکربندی صحیح، می‌توان از این ابزارها برای کاهش ریسک استفاده کرد.
۴. فعال‌سازی احراز هویت چندمرحله‌ای (MFA)
تصویر(۹)
دسترسی غیرمجاز توسط اطلاعات ورود سرقت شده، یکی از رایج‌ترین روش‌های آغاز حملات باج‌افزاری محسوب می‌شود. مهاجمان با سرقت یا خرید نام کاربری و گذرواژه از دارک‌وب، به‌راحتی وارد حساب‌های کاربری شده و فرآیند بارگذاری باج‌افزار را در شبکه آغاز می‌کنند.
راهکار مؤثر برای مقابله با باج‌افزار، پیاده‌سازی احراز هویت چندمرحله‌ای (Multi-Factor Authentication) است. در این مدل امنیتی، تنها وارد کردن رمز عبور کافی نیست و کاربر باید مرحله‌ای دیگر مانند تأیید پیامک، ایمیل یا کد تولید شده توسط اپلیکیشن احراز هویت را انجام دهد. حتی در صورتی که اطلاعات ورود افشا شود، نبود فاکتور دوم، مسیر نفوذ را مسدود می‌سازد. MFA یکی از موثرترین راهکارها برای مقابله با باج‌افزارها و دسترسی‌های غیرمجاز مبتنی‌بر حدس یا سرقت گذرواژه شناخته می‌شود.
۵. تهیه نسخه‌های پشتیبان متنوع و منظم
پشتیبان‌گیری مستمر و چندلایه اطلاعات و تنظیمات سیستم، یکی از موثرترین روش‌ها برای مقابله با باج‌افزاری به‌شمار می‌رود. اگرچه برخی نسخه‌های پیشرفته از باج‌افزارها قابلیت نفوذ به نسخه‌های پشتیبان را نیز دارند اما نگهداری چند نسخه جداگانه، خصوصا در حالت آفلاین، مسیر بازیابی داده‌ها را بدون نیاز به پرداخت باج هموار می‌سازد. ذخیره‌سازی اطلاعات در فضای ابری نیز به‌عنوان گزینه‌ای قابل‌اطمینان و مقیاس‌پذیر توصیه می‌شود.
به‌منظور اطمینان بیشتر، ترکیب چند روش پشتیبان‌گیری شامل نسخه‌های آفلاین، آنلاین و ابری ضروری است. این راهکار چندلایه به سازمان‌ها کمک می‌کند تا در صورت بروز حادثه، عملیات حیاتی را بدون وقفه ادامه داده و از حذف داده‌های کلیدی جلوگیری کنند.
۶. تقویت امنیت نقاط پایانی (Endpoint Security)
نقاط پایانی همچون لپ‌تاپ‌ها، تلفن‌های هوشمند و تبلت‌ها، اگرچه ابزارهایی ضروری برای کسب‌وکارهای امروزی هستند اما در صورت بی‌توجهی به الزامات امنیتی، گلوگاه‌هایی برای نفوذ خواهند بود. افزایش تعداد این دستگاه‌ها، سطح حمله را گسترش می‌دهد و نظارت بر آنها را پیچیده‌تر می‌سازد. برای ایمن‌سازی مؤثر این تجهیزات، لازم است مجموعه‌ای از اقدامات فنی شامل نصب نرم‌افزارهای امنیتی قدرتمند، بروزرسانی مداوم سیستم‌عامل و برنامه‌ها، نظارت بر رفتارهای غیرعادی و اعمال سیاست‌های سطح دسترسی انجام شود.
۷. امنیت مبتنی بر مدل Zero Trust
تصویر(۱۰)
مدل امنیتی Zero Trust با رویکردی بنیادین، هر کاربر، دستگاه یا سرویس را پیش از اثبات هویت، غیرقابل‌اعتماد در نظر می‌گیرد. در این مدل، احراز هویت مستمر، اعتبارسنجی چندمرحله‌ای و نظارت دائمی بر تمام نقاط دسترسی ضروری است. پیاده‌سازی Zero Trust، دید کاملی از رفتار کاربران، دستگاه‌ها و تبادل داده‌ها فراهم می‌کند و با محدود کردن دسترسی‌ها بر اساس اصل حداقل مجوز (Least Privilege)، مسیر نفوذ و اجرای باج‌افزار را به‌شدت مسدود می‌سازد.
قابلیت‌هایی مانند ریزبخش‌بندی شبکه (Micro-Segmentation)، تحلیل مداوم ترافیک، اعمال سیاست‌های پویا و کنترل‌های تطبیقی، Zero Trust را به یکی از کارآمدترین راهکارهای مقابله با حملات تبدیل کرده‌اند. امنیت مبتنی بر Zero Trust نه‌تنها احتمال نفوذ را کاهش می‌دهد بلکه در صورت وقوع حادثه، دامنه آسیب را به حداقل می‌رساند.
۸. بخش‌بندی شبکه (Network Segmentation)
تقسیم‌بندی منطقی شبکه یکی از موثرترین تدابیر برای کنترل و جلوگیری از باج‌افزاری به‌شمار می‌رود. ایجاد مرزهای مستقل میان بخش‌های مختلف شبکه، بر اساس میزان حساسیت داده‌ها و عملکرد سرویس‌ها، امکان اعمال سیاست‌های امنیتی دقیق‌تری را فراهم می‌سازد. این معماری در صورت وقوع نفوذ، از گسترش آلودگی به سایر بخش‌ها جلوگیری کرده و به حفظ فعالیت بخش های حیاتی سازمان کمک می‌کند.
استفاده از الگوریتم‌های رمزنگاری قوی همچون WPA2 در تمامی بخش‌ها، تضمین‌کننده محرمانگی و یکپارچگی ارتباطات خواهد بود. ترکیب این لایه با نظارت همزمان و تفکیک دقیق سطح دسترسی، سطح حمله را کاهش داده و مقاومت زیرساخت در برابر تهدیدات پیچیده را افزایش می‌دهد.
نتیجه‌گیری
در این مقاله تلاش شد تا روش های مقابله با باج‌افزارها توضیح داده شود. باج‌افزار یکی از مخرب‌ترین تهدیدات سایبری ۲۰۲۵ است و تنها به رمزگذاری داده‌ها بسنده نمی‌کند بلکه عملکرد سازمان‌ها را در تمامی سطوح مختل می‌سازد. حملاتی همچون Colonial Pipeline، CNA Financial و Kaseya ثابت کرده‌اند که حتی نهادهایی با زیرساخت‌های پیشرفته نیز در برابر این تهدید ایمن نیستند. خسارات این گونه حملات، معمولاً بسیار فراتر از مبلغ درخواستی مهاجمان بوده و ابعاد مالی، اعتباری و عملیاتی آنها می‌تواند موجودیت سازمان را تحت‌تأثیر قرار دهد.
مقابله موثر با این تهدید نیازمند رویکردی چندلایه، ترکیبی از فناوری، فرهنگ‌سازی و سیاست‌گذاری دقیق امنیتی است. تنها با تلفیق این مؤلفه‌ها می‌توان از تکرار سناریوهای فاجعه‌بار جلوگیری کرد.
با توجه به پیچیدگی فزاینده این تهدیدات و استفاده مهاجمان از فناوری‌های پیشرفته مانند مهندسی اجتماعی و زنجیره‌های تأمین، هیچ راهکار واحدی برای مقابله با آنها وجود ندارد. جلوگیری از باج‌افزار نیازمند رویکردی چند لایه و جامع است که شامل بروزرسانی مداوم نرم‌افزارها و آموزش نیروها و همچنین اجرای احراز هویت چندمرحله‌ای، رمزگذاری اطلاعات، پشتیبان‌گیری منظم و پیاده‌سازی معماری‌هایی مانند Zero Trust و بخش‌بندی شبکه می شود.